Η ανθρώπινη κοινωνία είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και εύθραυστη, στηρίζεται σε διάφορους πυλώνες. Ένας από αυτούς είναι αυτός της μέλισσας.
1 από τα 3 γεύματα που απολαμβάνουν οι άνθρωποι, το χρωστούν στις μέλισσες.
Οι μέλισσες είναι τόσο σημαντικές, που αν πέθαιναν όλες, χιλιάδες φυτά θα ακολουθούσαν, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να λιμοκτονούν τα επόμενα χρόνια.
Πέρα από αυτό, οι μέλισσες έχουν μία τεράστια θετική συμβολή στην οικονομία.
Η αξία των φυτών που επικονιάζονται από τις μέλισσες κάθε χρόνο είναι 265.000.000.000 δολάρια.
Η τροφή που θεωρούμε ως δεδομένη, απλά δεν θα υπήρχε χωρίς τις μέλισσες, ή θα υπήρχε μία τεράστια μείωση στην παραγωγικότητα.
Τρόφιμα που περιλαμβάνουν τα μήλα, τα κρεμμύδια, τα κολοκύθια, καθώς και φυτά που χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές και άρα πολύ σημαντικά για το κρέας και το γάλα που καταναλώνουμε.
Λανθασμένα αποδίδεται στον Αΐνσταΐν η έκφραση “Εάν χαθούν οι μέλισσες, οι άνθρωποι θα ακολουθήσουν μετά από μερικά χρόνια”.
Υπάρχει όμως αλήθεια σε αυτή την παρατήρηση.
Είναι ανησυχητικό αλλά ο πληθυσμός των μελισσών μειώνεται
Εκατομμύρια κυψέλες έχουν χαθεί τα προηγούμενα χρόνια.
Οι μελισσοκόμοι ανά τον κόσμο, έχουν δει μείωση των μελισσιών τους κατά 30% έως 90%.
Μόνον στις Η.Π.Α., οι μέλισσες εξαφανίζονται σταδιακά.
Από 5 εκατομμύρια κυψέλες το 1988 σε 2,5 εκατομμύρια το 2015. Μείωση 50%.
Από το 2006, παρατηρείται ένα φαινόμενο που ονομάζεται “Colony Collapse Disorder” (“Διαταραχή Απώλειας Μελισσιών”) κι έχει επηρεάσει τις κυψέλες σε πολλές χώρες.
Και δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι τι το προκαλεί.
Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι είναι πολύ σοβαρό.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι μέλισσες έρχοντες αντιμέτωπες με νέους πολύ επικίνδυνους εχθρούς.
Παράσιτα
Παράσιτα που μοιάζουν να έχουν προέλθει από ταινίες τρόμου…
Όπως το ακάρι Acarapis Woodi που προκαλεί την Τραχειακή Ακαρίαση στις ακμαίες μέλισσες, προσβάλλοντας τις τραχείες (αναπνευστικές οδούς).
Γεννούν τα αυγά τους στις τραχείες και τρέφονται από τα υγρά των θυμάτων τους, εξουθενώνοντάς τες και ζώντας μία ζωή μέσα σε αυτές.
Όπως έναν από τους μεγαλύτερους εχθρούς των μελισσών, το ακάρι Βαρρόα (Varroa jacobsoni), το οποίο μπορεί να αναπαραχθεί μόνον μέσα σε κυψέλες.
Το θηλυκό ακάρι Βαρρόα, μπαίνει μέσα σε ένα κελί που αναπτύσσεται γόνος και αφήνει τα αυγά του επάνω στο σκουληκάκι που θα γίνει μέλισσα και πριν οι παραμάνες μέλισσες σφραγίσουν το κελί.
Τα αυγά του ακάρι εκκολάπτονται και αυτά μαζί με τη μητέρα τους τρέφονται από το ζωντανό αναπτυσσόμενο γόνο της μέλισσας, μέσα στην ασφάλεια του σφραγισμένου κελιού.
Σε αυτό το στάδιο η μέλισσα δεν πεθαίνει. Απλά αδυνατίζει. Έτσι έχει αρκετή δύναμη ώστε να ξεσφραγίσει το κελί και να βγει από αυτό.
Καθώς όμως βγαίνει από το κελί της, απελευθερώνει τη μητέρα και τα ακάρια σε όλη την κυψέλη. Αυτά εξαπλώνονται σε όλη την κυψέλη.
Κι έτσι η διαδικασία της μόλυνσης από Βαρρόα ξεκινά ξανά σε κύκλους των 10 ημερών.
Σε μερικούς μήνες, η προσβολή από Βαρρόη σε μία κυψέλη έχει αποκτήσει εκθετικές διαστάσεις.
Σε αυτό το στάδιο, καταρρέει όλη η κυψέλη και χάνονται οι μέλισσες.
Τα ενήλικα ακάραια Βαρρόα, όσο βρίσκονται επάνω στην ενήλικη μέλισσα συνεχίζουν να τρέφονται από τους χυμούς της κάνοντάς τις να εξασθενούν.
Για να κάνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα, μεταδίδουν ιούς που προσβάλλουν τις μέλισσες ακόμη περισσότερο και μπορεί να οδηγήσουν σε γενετικά προβλήματα όπως μικρά φτερά.
Υπάρχουν όμως και άλλοι κίνδυνοι όπως ιοί και μύκητες.
Κάτω από κανονικές συνθήκες αυτά τα φαινόμενα θα ήταν διαχειρίσιμα και δεν είναι αρκετά για να εξηγήσουν το πλήθος των μελισσών που πεθαίνουν.
Εντομοκτόνα
Τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί στην παραγωγή νέα εντομοκτόνα τα οποία είναι θανατηφόρα για τις μέλισσες.
Τα νεονικοτινοειδή (neonicotinoids), μία χημική ομάδα παρόμοια με τη νικοτίνη, εγκρίθηκε στις αρχές του 1990, ως εναλλακτική των εντομοκτόνων όπως το DDT.
Τα νεονικοτινοειδή επιδρούν στα έντομα προσβάλλοντας το νευρικό τους σύστημα.
Σήμερα είναι τα πλέον χρησιμοποιούμενα εντομοκτόνα.
Παγκοσμίως, οι πωλήσεις τους άγγιξαν τα 1.500.000.000 Ευρώ το 2008, αντιπροσωπεύοντας το 24% της παγκόσμιας αγοράς εντομοκτόνων.
Το 2013 στις Η.Π.Α., τα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα χρησιμοποιήθηκαν στο 95% των καλλιεργειών καλαμποκιού λαχανικών, φρούτων και ελαιοκράμβης.
Τα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα χρησιμοποιήθηκαν σε μήλα, κεράσια, ροδάκινα, πορτοκάλια, μούρα, μαρούλια, μπρόκολα, κουνουπίδια, παντζάρια, χόρτα, ντομάτες, πατάτες, δημητριακά, ρύζι, φουντούκια, καρύδια, σταφύλια και πολλά άλλα.
Οι μέλισσες έρχονται σε επαφή με την τοξίνη καθώς συλλέγουν γύρη ή πίνοντας μολυσμένο νερό, μεταφέροντας την τοξίνη στην κυψέλη όπου αυξάνονται οι συγκεντρώσεις και μπορεί να σκοτώσει όλη την κυψέλη.
Οι τοξίνες κάνουν κακό στις μέλισσες με διάφορους τρόπους.
Σε υψηλές δόσεις οδηγούν σε σπασμούς, παράλυση και θάνατο.
Αλλά και σε μικρές δόσεις μπορεί να είναι θανατηφόρες.
Μπορεί να κάνουν τις μέλισσες να ξεχάσουν το δρόμο προς τη κυψέλη και να πεθάνουν χαμένες, μόνες και μακριά από την κυψέλη.
Αν αυτό συμβαίνει σε πολλές μέλισσες ταυτόχρονα, η κυψέλη χάνει τη δυνατότητα αυτοσυντήρησης και σβήνει.
Γνωρίζουμε ότι τα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα είναι επιβλαβή στις μέλισσες και ότι χρειαζόμαστε άμεσα μία εναλλακτική λύση.
Άνθρωπος
Ίσως όμως το εμπόδιο είναι τα δισεκατομμύρια.
Μελέτες που έχουν χρηματοδοτηθεί από τις βιομηχανίες δείχνουν χαμηλή τοξικότητα στις μέλισσες, σε σχέση με μελέτες από ανεξάρτητες πηγές.
Υπάρχουν ακόμη περισσότεροι παράγοντες που συντελούν στην απώλεια των μελισσών.
Όπως αυξημένη γενετική ομοιομορφία, μονοκαλλιέργειες, χαμηλή ποιότητα διατροφής (των μελισσών) λόγω υπερπληθυσμού, στρες λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας και άλλα εντομοκτόνα.
Κάθε μία από αυτές τις παραμέτρους αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για τις μέλισσες, αλλά όλες μαζί μπορεί να εξηγούν το “Colony Collapse Disorder” (“Διαταραχή Απώλειας Μελισσιών”).
Με τα παράσιτα να αυξάνονται τις τελευταίες δεκαετίες, οι μέλισσες παλεύουν για την επιβίωσή τους.
Θα ήταν καταστροφή αν έχαναν αυτή τη μάχη.
Αυτό είναι ένα αίνιγμα που πρέπει να λύσουμε αν θέλουμε να ζούμε με σχετική αφθονία βιοποικιλότητας και τροφής.
Η ανθρωπότητα είναι στενά διασυνδεδεμένη με τη Γη και τις άλλες μορφές ζωής σε αυτή, ακόμη και αν προσποιούμαστε ότι δεν είμαστε.
Θα πρέπει να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή και φροντίδα στο περιβάλλον μας ώστε να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή μας, αν δεν ενδιαφερόμαστε για την ομορφιά που μας περιβάλλει.