Αυτό το άρθρο για τα χαρακτηριστικά της δασικής πυρκαγιάς, αποτελεί ουσιαστικά εισαγωγή στο δεύτερο μέρος που αφορά την πυρασφάλεια σε οικιακό επίπεδο και το σχεδιασμό ενός αντιπυρικού κήπου χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα φυτά και δέντρα.
Για να γνωρίζουμε από τι θα πρέπει να προστατεύσουμε το σπίτι μας σε περίπτωση δασικής πυρκαγιάς, θα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε τον “εχθρό”, τη φωτιά σε δασικό περιβάλλον. Ένας αντιπυρικός κήπος παίζει πολλές φόρες καθοριστικό ρόλο στο αν θα επεκταθεί η φωτιά μέσα στο σπίτι ή όχι.
Στο πρώτο μέρος θα μιλήσουμε για: τα χαρακτηριστικά της δασικής πυρκαγιάς. Το πως τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος επηρεάζουν τις δασικές πυρκαγιές. Θα αποκτήσουμε χρήσιμες γνώσεις για τη φωτιά. Τα χαρακτηριστικά της καύσιμης ύλης σε ένα δάσος. Τη σημασία της υγρασίας και της θερμοκρασίας της καύσιμης ύλης. Τη σημασία του καιρού και του κλίματος. Το πως οι τοπογραφικές συνθήκες επηρεάζουν την εξέλιξη μίας δασικής πυρκαγιάς.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου θυμάμαι “πύρινα” καλοκαίρια στην Ελλάδα. Το 2007 σε ηλικία 9 ετών θυμάμαι που καιγότανε όλη η χώρα. Το 2009 είδα από το μπαλκόνι του δωματίου μου το Νότιο Υμηττό να φλέγεται σε μία μέρα.
Το προσωπικό αποκορύφωμα ήταν η πυρκαγιά του 2012 στην Ανάβυσσο που παρολίγο να κάψει το σπίτι μας λόγω της φλεγόμενης ξύλινης πέργκολας που είχαμε στο μπαλκόνι. Ευτυχώς χάρη στις ηρωικές προσπάθειες των γονιών μου και της πυροσβεστικής το σπίτι σώθηκε. Στην συνέχεια ακολούθησαν τόσες τραγωδίες όπως στο Μάτι το 2018, τις φωτιές του 2021 και φυσικά οι φωτιές του 2023.
Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου ήταν η πυρκαγιά στον Κουβαρά. Η οποία ξύπνησε άσχημες αναμνήσεις καθώς εκείνο το βράδυ βλέπαμε τις φλόγες που έκαιγαν το βουνό της Ανάβυσσου.
Μέσα στην αγωνιά και την υπερένταση λόγω της αβεβαιότητας της βραδιάς, υπήρχε μία αυτοπεποίθηση ότι αν φτάσει η φωτιά ήμασταν προετοιμασμένοι να την αντιμετωπίσουμε. Σε αντίθεση με το 2012 που ήμασταν τελείως απροετοίμαστοι. Τελικά η φωτιά δεν έφτασε. Για αυτή τη φορά τουλάχιστον.
Η σοβαρότητα του προβλήματος των πυρκαγιών για την Ελλάδα
Σύμφωνα με τη διεύθυνση πληροφορικής του πυροσβεστικού σώματος κάθε χρόνο, από το 2002 μέχρι το 2022 καίγονται κατά μέσο ορό 402.589.285 χιλιάδες στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων.
Στις καμένες αγροτοδασικές εκτάσεις περιλαμβάνεται ο συνολικός αριθμός καμένων δασών, δασικών και αγροτικών εκτάσεων.
Οι χειρότερες χρονιές ήταν το 2007 με 2.623.933,4 στρέμματα, το 2021 με 1.332.141 στρέμματα και το 2012 με 500.405 στρέμματα καμένης αγροτοδασικής έκτασης (Πηγή 1).
Το 2023 έχουν καεί ήδη πάνω από 470.000 στρέμματα μεταξύ 15 και 31 Ιουλίου (Πηγή 2).
Από το 2007 μέχρι σήμερα έχουν χάσει την ζωή τους 196 άνθρωποι (84 στις πυρκαγιές του 2007), (104 στο Μάτι το 2018), (3 το 2021) και 5 άνθρωποι στις πρόσφατες πυρκαγιές του Ιουλίου 2023 (πηγές 3, 4, 5).
Πολλά δισεκατομμύρια έχουν χορηγηθεί για ζημιές σε σπίτια, υποδομές και επιχειρήσεις (πηγή 6). Προφανώς, πολύ μεγάλο είναι το πλήγμα στην χλωρίδα και πανίδα του τόπου.
Μεσογειακό κλίμα χαρακτηριστικά & δασικές πυρκαγιές
Για να κατανοήσουμε τις δασικές πυρκαγιές θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην χώρα μας.
Σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, το κλίμα της Ελλάδας είναι τυπικό μεσογειακό: ήπιοι και υγροί χειμώνες, σχετικά θερμά και ξηρά καλοκαίρια και, γενικά, μακρές περίοδοι ηλιοφάνειας κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του έτους.
Από κλιματολογικής πλευράς το έτος μπορεί να χωριστεί κυρίως σε δύο εποχές:
- Την ψυχρή και βροχερή χειμερινή περίοδο που διαρκεί από τα μέσα του Οκτωβρίου και μέχρι το τέλος Μαρτίου και
- Τη θερμή και άνομβρη εποχή που διαρκεί από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο.
Λεπτομερέστερα στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας παρουσιάζεται μια μεγάλη ποικιλία κλιματικών τύπων, πάντα βέβαια μέσα στα πλαίσια του Μεσογειακού κλίματος.
Αυτό οφείλεται στην τοπογραφική διαμόρφωση της χώρας που έχει μεγάλες διαφορές υψομέτρου (υπάρχουν μεγάλες οροσειρές κατά μήκος της κεντρικής χώρας και άλλοι ορεινοί όγκοι) και εναλλαγή ξηράς και θάλασσας. Έτσι από το ξηρό κλίμα της Αττικής και γενικά της Ανατολικής Ελλάδας μεταπίπτουμε στο υγρό της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας.
Η θερμότερη περίοδος είναι το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου και το πρώτο του Αυγούστου οπότε η μέση μεγίστη θερμοκρασία κυμαίνεται από 29oC μέχρι 35oC.
Κατά τη θερμή εποχή οι υψηλές θερμοκρασίες μετριάζονται από τη δροσερή θαλάσσια αύρα στις παράκτιες περιοχές της χώρας και από τους βόρειους ανέμους ετησίες ή αλλιώς μελτέμια που φυσούν κυρίως στο Αιγαίο.
Η Άνοιξη έχει μικρή διάρκεια, διότι ο μεν Χειμώνας είναι όψιμος, το δε καλοκαίρι αρχίζει πρώιμα. Το Φθινόπωρο είναι μακρύ και θερμό και πολλές φορές παρατείνεται στη Νότια Ελλάδα και μέχρι τα μέσα του Δεκεμβρίου. (πηγή 7)
Το συγκεκριμένο μοτίβο καθόρισε την εξέλιξη των μεσογειακών οικοσυστημάτων μέχρι σήμερα.
Πιο συγκεκριμένα η φυσιολογία των φυτών προσαρμόστηκε έτσι ώστε τα φυτά να διαχειρίζονται το νερό με τον αποτελεσματικότερο τρόπο για τις λειτουργίες τους (φωτοσύνθεση, διαπνοή, αναπνοή).
Μερικές από αυτές είναι τα βαθιά ριζικά συστήματα, η μικρή περιεκτικότητα νερού στα φύλλα και ικανότητα κάποιων φυτών να ξεραίνονται την ξηρή περίοδο και να επανέρχονται τις υγρές περιόδους του έτους όπως τα φρύγανα. Την ίδια στρατηγική έχει και η μονοετής ποώδης βλάστηση. (Πηγή 8, φωτογραφία 1, 2)
Φωτιά βασικές γνώσεις
Αφού είδαμε τα χαρακτηριστικά της μεσογειακής χλωρίδας ας εμβαθύνουμε στα θεμελιώδη στοιχεία που αποτελούν τη φωτιά.
Σύμφωνα με το ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε η φωτιά είναι μία χημική διεργασία για την οποία συνυπάρχουν τρία θεμελιώδη στοιχεία για την ύπαρξη της: η καύσιμη ύλη, η θερμότητα και το οξυγόνο. Αν ένα από τα τρία στοιχεία αφαιρεθεί η φωτιά παύει να υφίσταται (Φωτογραφία 3).
H καύσιμη ύλη αποτελεί την βάση του τριγώνου γιατί σε αυτήν εγκλείεται η θερμότητα και από αυτήν τροφοδοτούνται οι φλόγες. Στις δασικές πυρκαγιές η καύσιμη ύλη αποτελείται από την βιομάζα και την νεκρομάζα (πχ ξερά φύλλα, οργανική ουσία). Η ύπαρξη θερμότητας είναι απαραίτητη για την προθέρμανση της καύσιμης ύλης μέχρι τουλάχιστον τους 300οC.
Όταν η καύσιμη ύλη προθερμαίνεται παράγει αναφλέξιμα αέρια. Τα αέρια αυτά συνδέονται με το οξυγόνο, που υπάρχει στον αέρα με τη χημική αντίδραση της καύσης εκλύοντας κυρίως μεγάλες ποσότητες θερμότητας, διοξειδίου του άνθρακα και υδρατμών. Η φλόγα είναι η περιοχή της καύσης των αερίων η οποία γίνεται ορατή χάρη στην ακτινοβολία που παράγεται.
Μετάδοση της θερμότητας
Η θερμότητα της φλόγας μεταδίδεται στη γύρω καύσιμη ύλη και την προθερμαίνει μέχρι να φθάσει και αυτή σε θερμοκρασία ανάφλεξης. Έτσι η φλόγα προχωρά σε νέα θέση και η πυρκαγιά εξαπλώνεται. Η μετάδοση της θερμότητας γίνεται και με τους τρεις γνωστούς τρόπους:
- με επαφή, από ένα σημείο της καύσιμης ύλης σε ένα άλλο χάρη στην αγωγιμότητα αυτής στη θερμότητα
- με επαγωγή, δηλαδή με μεταφορά και διάχυση των θερμών αερίων της καύσης και
- με ακτινοβολία που προέρχεται από τη φλόγα
Η επαφή έχει μικρό ρόλο λόγω της μικρής αγωγιμότητας της καύσιμης ύλης. Η μεταφορά θερμότητας με επαγωγή είναι πολύ αποτελεσματική.
Συγκεκριμένα, όταν καίγεται επιεδάφεια καύσιμη ύλη κάτω από τις κόμες των δέντρων, τότε οι κόμες δέχονται μεγάλες ποσότητες θερμότητας από την επαγωγή των θερμών αέριων.
Η συνεισφορά της επαγωγής στη μεταφορά θερμότητας για την προθέρμανση της καύσιμης ύλης και την εξάπλωση της πυρκαγιάς αυξάνεται σημαντικά στο μέτωπο της πυρκαγιάς όταν φυσάει ισχυρός άνεμος που μεταφέρει τα θερμά αέρια μπροστά από τη φωτιά και γίνεται μεγαλύτερη όσο υψηλότερη είναι η καύσιμη ύλη. Η ύπαρξη μεγάλης κλίσης στο έδαφος αυξάνει αυτή τη συνεισφορά ακόμη περισσότερο.
Ο σημαντικότερος τρόπος διάδοσης της θερμότητας είναι η ακτινοβολία που προέρχεται από την φλόγα.
Η ένταση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας αυξάνεται αντιστρόφως ανάλογα με το τετράγωνο της απόστασης από την πηγή.
Ας το δούμε με ένα παράδειγμα, εάν η προσπίπτουσα ακτινοβολία στην καύσιμη ύλη σε απόσταση 20 μέτρων από τη φλόγα έχει ένταση Α τότε εάν η φλόγα πλησιάσει στα 10 μέτρα η ένταση της ακτινοβολίας θα είναι 4Α δηλαδή τετραπλάσια.
Η αρχή αυτή έχει μεγάλη σημασία για την κατανόηση της σημαντικότατης αύξησης της έντασης της προσπίπτουσας ακτινοβολίας στην καύσιμη ύλη όταν μειώνεται η απόσταση της φλόγας από αυτήν, είτε λόγω της κλίσης του εδάφους είτε λόγω της κλίσης της φλόγας με την επίδραση του ανέμου.
Κλιματικοί και τοπικοί παράγοντες που επηρεάζουν την δυναμική της πυρκαγιάς
Χαρακτηριστικά καύσιμης ύλης
Το σύνολο του δάσους αποτελεί καύσιμη ύλη, καθώς όλα τα μέρη του (ξηροφυλλοτάπητας, χόρτα, πόες, μικροί και μεγάλοι θάμνοι, δένδρα) είναι αναφλέξιμα υλικά.
Ο τρόπος όμως που τα υλικά αυτά αναφλέγονται και η επίδρασή τους στη συμπεριφορά της φωτιάς ποικίλει ανάλογα με τη διάταξή τους στο χώρο, την ποσότητά τους, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, τη θερμοκρασία τους και την περιεχόμενη σε αυτά υγρασία.
Η διάταξη στο χώρο κατατάσσει την καύσιμη ύλη σε υποεδάφια, επιεδάφια και εναέρια.
Η υποεδάφια καύσιμη ύλη περιλαμβάνει όλα τα αναφλέξιμα υλικά που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και περιλαμβάνει τον βαθύ χούμο, τις ρίζες και σάπιους μισοθαμένους κορμούς και κλαδιά.
Η καύσιμη αυτή ύλη καίγεται με αργούς ρυθμούς λόγω έλλειψης οξυγόνου. Η συνεισφορά της στην εξάπλωση της πυρκαγιάς είναι μικρή.
Η επιεδάφεια καύσιμη ύλη περιλαμβάνει τα υλικά στο έδαφος.
Τα υλικά αυτά είναι η αποσυντεθειμένη οργανική ουσία (χούμος). Ο ξηροφυλλοτάπητας που δεν έχει αποσυντεθεί (χόρτα, φρύγανα, μικρά δενδρύλλια, νεκροί κορμοί και κλαδιά στο έδαφος.
Η αρχική ανάφλεξη των δασικών πυρκαγιών γίνεται κατά κανόνα στην επιεδάφια καύσιμη ύλη.
Για την καύση της δεν υπάρχει έλλειψη οξυγόνου και έτσι οι πυρκαγιές που δίνει μπορεί να έχουν επικίνδυνη συμπεριφορά, ιδίως ως προς την ταχύτητα εξάπλωσής τους (φωτογραφία 4).
Η εναέρια καύσιμη ύλη περιλαμβάνει όλα τα πράσινα και νεκρά υλικά που βρίσκονται στην κόμη, μακριά από το έδαφος.
Η ανάφλεξη της εναέριας καύσιμης ύλης κατά κανόνα αυξάνει κατά πολύ το μήκος της φλόγας και την ένταση της πυρκαγιάς. Παράλληλα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη μετάδοση της πυρκαγιάς σε μεγάλες αποστάσεις με καύτρες (φωτογραφία 5).
Η ποσότητα της καύσιμης ύλης, μετρούμενη σε τόνους ανά στρέμμα ή σε κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο, είναι ένας από τους βασικότερους παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η θερμική ένταση της πυρκαγιάς. Γενικά, όσο περισσότερη καύσιμη ύλη υπάρχει τόσο περισσότερη είναι η διαθέσιμη ενέργεια προς έκλυση.
Το πόσο γρήγορα εκλύεται η περιεχόμενη στην καύσιμη ύλη ενέργεια, άρα και η ένταση του μετώπου της πυρκαγιάς, δεν εξαρτάται μόνο από την ποσότητά της.
Είναι πολύ πιθανό οι φλόγες μιας πυρκαγιάς χόρτων με ποσότητα καύσιμης ύλης 2 τόνων ανά στρέμμα να είναι μεγαλύτερες και η εξάπλωση του μετώπου πολύ ταχύτερη από μια πυρκαγιά σε πευκοδάσος με 4 τόνους νεκρών πευκοβελόνων ανά στρέμμα.
Η αιτία είναι δύο άλλα χαρακτηριστικά της καύσιμης ύλης: οι διαστάσεις της (πάχος) και ο βαθμός συμπίεσής της.
Τα χόρτα περιλαμβάνονται στα λεπτότερα δασικά καύσιμα και υπό κατάλληλες συνθήκες δίνουν πυρκαγιές ταχύτατης εξάπλωσης και αρκετά μεγάλης φλόγας η οποία όμως έχει μικρό βάθος και διάρκεια.
Αντίθετα οι πευκοβελόνες, αν και η διάμετρός τους ευρίσκεται στην ίδια τάξη με αυτή των χόρτων, συνήθως δίνουν πυρκαγιές μικρότερης φλόγας και αργής εξάπλωσης σε περιπτώσεις αντίστοιχης ποσότητας καύσιμης ύλης.
Ο λόγος είναι ότι ο ξηροφυλλοτάπητας είναι συνήθως αρκετά συμπιεσμένος και έχει λίγα διάκενα στο εσωτερικό του.
Η σημαντικότητα της υγρασίας και θερμοκρασίας της καύσιμης ύλης
Η περιεχόμενη υγρασία στην καύσιμη ύλη, δηλαδή η ποσότητα σε γραμμάρια νερού που περικλείεται σε κάθε γραμμάριο ξερής βιομάζας, παίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά της φωτιάς.
Έναν ρόλο μάλιστα που είναι αντιληπτός γιατί η υγρασία είναι ένας παράγοντας ιδιαίτερα μεταβλητός στη διάρκεια του έτους αλλά και σε ημερήσια βάση.
Όσο μεγαλύτερη η περιεχόμενη υγρασία τόσο περισσότερη ενέργεια απαιτείται για να ανέβει η θερμοκρασία της καύσιμης ύλης στους 300 βαθμούς Κελσίου για να αναφλεγεί, γιατί πρέπει πρώτα να εξατμισθεί το περιεχόμενο νερό στους 100 βαθμούς Κελσίου.
Η θέρμανση και η εξάτμιση του νερού απαιτούν πολύ μεγάλα ποσά ενέργειας. Έτσι η προθέρμανση και ανάφλεξη της καύσιμης ύλης καθυστερεί, επηρεάζοντας αντίστοιχα και τη συνολική συμπεριφορά της φωτιάς.
Η μεγάλη διαφορά της ζωντανής με τη νεκρή καύσιμη ύλη ως προς την περιεχόμενη υγρασία είναι ότι η υγρασία της δεύτερης εξαρτάται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος και κυμαίνεται παρακολουθώντας τις αλλαγές αυτού.
Έτσι, η έκθεση στον ήλιο, η θερμοκρασία του αέρα και φυσικά η βροχή επηρεάζουν την υγρασία της νεκρής καύσιμης ύλης.
Τον πιο σημαντικό όμως ρόλο παίζει η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας γιατί αυτή μεταβάλλεται συνεχώς κατά τη διάρκεια του 24ώρου επηρεάζοντας άμεσα την υγρασία της καύσιμης ύλης και συνεπώς και της συμπεριφοράς της φωτιάς
Η θερμοκρασία της καύσιμης ύλης είναι άλλος ένας σημαντικός παράγοντας για τη συμπεριφορά της φωτιάς.
Όσο θερμότερα είναι τα δασικά καύσιμα τόσο λιγότερη ενέργεια απαιτείται για την ανάφλεξή τους. Έτσι αναφλέγονται ταχύτερα και το ίδιο ισχύει για την εξάπλωση της φωτιάς.
Η θερμοκρασία των καυσίμων εξαρτάται από τη θερμοκρασία του αέρα και την έκθεση των καυσίμων στην ηλιακή ακτινοβολία. Το αποτέλεσμα της τελευταίας είναι πολύ σημαντικό καθώς η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ καυσίμων εκτεθειμένων στον ήλιο και καυσίμων στη σκιά νεφών ή της κόμης των δένδρων μπορεί να ξεπεράσει τους 25 βαθμούς Κελσίου.
Καιρός (οι καιρικές συνθήκες)
Ο καιρός είναι ο περισσότερο μεταβλητός παράγοντας που επηρεάζει τη συμπεριφορά των δασικών πυρκαγιών. Η επίδρασή του είναι ιδιαίτερα μεγάλη και γι’ αυτό είναι απαραίτητο να γίνει καλά κατανοητή.
Οι παράμετροι του καιρού που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των δασικών πυρκαγιών είναι:
- ο άνεμος (ταχύτητα και διεύθυνση)
- η σχετική υγρασία του αέρα
- η θερμοκρασία του αέρα
- τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχή)
- η ύπαρξη νεφώσεων ή ηλιοφάνειας
- η σταθερότητα της ατμόσφαιρας
Η σχετική υγρασία του αέρα, η θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια και τα κατακρημνίσματα επιδρούν στη συμπεριφορά της φωτιάς μέσω της επίδρασής τους στην περιεχόμενη υγρασία και τη θερμοκρασία της καύσιμης ύλης όπως προαναφέρθηκε.
Η ταχύτητα του ανέμου, είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για τη συμπεριφορά της φωτιάς. Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του ανέμου τόσο περισσότερο οι φλόγες αποκτούν κλίση προς τα εμπρός και πλησιάζουν την καύσιμη ύλη μπροστά τους.
Η αποτελεσματικότητα της ακτινοβολίας πολλαπλασιάζεται και αυξάνεται κατακόρυφα η μεταφορά θερμότητας με επαγωγή για την προθέρμανση της καύσιμης ύλης.
Έτσι, η ταχύτητα διάδοσης της φωτιάς πολλαπλασιάζεται, νέα καύσιμη ύλη συνεχώς αναφλέγεται και έτσι οι φλόγες μεγαλώνουν.
Τυχόν μικρά διάκενα της καύσιμης ύλης που συχνά υπάρχουν στο δάσος παύουν να αποτελούν εμπόδιο στην εξάπλωση της φωτιάς.
Η κατάσταση σταθερότητας της ατμόσφαιρας είναι άλλος ένας παράγοντας που αν και όχι άμεσα αντιληπτός μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς.
Όταν η θερμοκρασιακή δομή της ατμόσφαιρας είναι τέτοια που αντιστέκεται στην κάθετη κίνηση του αέρα η ατμόσφαιρα ονομάζεται σταθερή και δεν διευκολύνει την ανάπτυξη της πυρκαγιάς γιατί δυσκολεύει την τροφοδοσία της με οξυγόνο.
Αντίθετα, όταν η ατμόσφαιρα είναι ασταθής τότε οι συνθήκες διευκολύνουν την τροφοδοσία με οξυγόνο, και ευνοούν τη δημιουργία μεγάλης στήλης καπνού και τη γρήγορη εξάπλωση της πυρκαγιάς.
Η ένδειξη αστάθειας στην ατμόσφαιρα αποτελούν ο καθαρός καταγάλανος ουρανός, η πολύ καλή ορατότητα, η εμφάνιση μικρών νεφών με κάθετη ανάπτυξη στις κορυφές των βουνών (σωρείτες) και η δημιουργία καταιγίδων.
Τοπογραφικές Συνθήκες
Τα τοπογραφικά στοιχεία που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την πυρκαγιά είναι η κλίση του εδάφους, η έκθεση της πλαγιάς, το υψόμετρο και γενικά χαρακτηριστικά της τοπογραφίας όπως πχ τα φαράγγια.
Η πυρκαγιά κατά κανόνα εξαπλώνεται προς τα υψηλότερα μέρη κάθε πλαγιάς, εκτός εάν υπάρχει ισχυρός αντίθετος άνεμος.
Η ταχύτητα εξάπλωσής της είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση.
Σε ελαφριά καύσιμα (πχ. χόρτα) όταν ο άνεμος φυσάει κατά τη φορά της κλίσης η ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς μπορεί να είναι απίστευτα μεγάλη.
Η κλίση επηρεάζει άμεσα τη συμπεριφορά της φωτιάς με δύο τρόπους:
- λόγω της κλίσης οι φλόγες πλησιάζουν την καύσιμη ύλη μπροστά τους όπως συμβαίνει και στην περίπτωση ισχυρού ανέμου. Έτσι αυξάνεται σημαντικότατα η ακτινοβολία που προθερμαίνει την καύσιμη αυτή ύλη και επιταχύνεται η ανάφλεξή της.
- η παραγόμενη θερμότητα ανέρχεται παράλληλα με την πλαγιά δημιουργώντας ένα θερμό ρεύμα αέρα (επαγωγή) που αυξάνει την ταχύτητα εξάπλωσης περαιτέρω.
Η έκθεση της πλαγιάς παίζει σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά της φωτιάς γιατί συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση της θερμοκρασίας και της υγρασίας της καύσιμης ύλης.
Γενικά, στις βόρειες πλαγιές οι οποίες δέχονται τη λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία η καύσιμη ύλη είναι ψυχρότερη και περισσότερο υγρή από ότι στις υπόλοιπες πλαγιές.
Όλα τα παραπάνω έχουν γραφτεί αναλυτικότερα από το ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε (πηγή 10).
Επίλογος
- Η φυσιολογία των μεσογειακών φυτικών οικοσυστημάτων προσαρμόστηκε στην ξερή περίοδο με αποτέλεσμα δασικά αυτά οικοσυστήματα να είναι εύφλεκτα
- Τα τρία θεμελιώδη στοιχεία για την ύπαρξη της φωτιάς: η καύσιμη ύλη, η θερμότητα και το οξυγόνο
- Η μετάδοση της φωτιάς γίνεται με επαφή, επαγωγή και ακτινοβολία. Με σημαντικότερη την ακτινοβολία και λιγότερη σημαντική την επαφή.
- Τρία είδη πυρκαγιάς στον χώρο η υποεδάφια, η έπιεδαφια και η εναέρια με την τελευταία την πιο επικίνδυνη.
- Παράγοντες που επηρεάζουν την καύσιμη ύλη είναι α) το πάχος της και ο βαθμός συμπίεσης της, β) η περιεχόμενη υγρασία της και η θερμοκρασία της.
- Οι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν είναι όλες οι καιρικές συνθήκες και η τοπογραφία με πολύ σημαντική παράμετρο την ταχύτητα του ανέμου.
Με βάση αυτά τα στοιχεία για τις δασικές πυρκαγιές, στο επόμενο άρθρο θα δούμε πώς να σχεδιάσουμε έναν αντιπυρικό κήπο.
Σχετικά με το συγγραφέα του άρθρου
Είμαι ο Νίκος Παπασπύρου, είμαι 25 χρονών, μεγάλωσα στην Γλυφάδα. Σπούδασα στο Κολλέγιο Περρωτή στη Θεσσαλονίκη γεωργία ακριβείας. Έκανα το μεταπτυχιακό μου στο Πανεπιστήμιο του Wageningen της Ολλανδίας στις φυτικές επιστήμες με εξειδίκευση στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες οπωροκηπευτικών. Τον τελευταίο χρόνο ζω και εργάζομαι στην Ολλανδία ως ερευνητής σε μια εταιρία κάθετων καλλιεργειών(Vertical Farming) με μίκρο-φυλλώδη λαχανικά (microgreens). Λατρεύω την φύση, το καλό φαΐ και την καλή παρέα.
Πηγές
- https://www.eglimata-emprismou.gr/
- https://www.tanea.gr/2023/07/26/greece/pyrkagies-oi-perissoteres-kamenes-ektaseis-ton-teleytaion-13-eton-sta-teli-iouliou/
- https://newpost.gr/eidiseis/oi-fonikes-pyrkagies-stin-ellada-apo-to-2000-23-chronia-se-pyrino-efialti/3
- https://www.newsbomb.gr/ellada/story/1452401/fonikes-pyrkagies-stin-ellada-pente-nekroi-apo-tin-pyrini-kolasi-pou-saronei-ti-xora
- https://el.wikipedia.org/wiki/ΔασικέςπυρκαγιέςστηνΕλλάδατο_2007
- https://www.capital.gr/oikonomia/3576372/eos-kai-4-dis-euro-to-kostos-ton-purkagion-ektimoun-oi-trapezes/
- http://www.emy.gr/emy/el/climatology/climatology
- Βιβλίο: Plant physiological ecology edition 3
- https://greenagenda.gr/εικόνες-πύρινος-όλεθρος-στο-προστατε/
- http://www.fria.gr/mmfria/index.php?id=100&catid=38&lan=GR&tl=CATEGORYID
- https://info.woodscamp.com/blog/prescribed-fire-tips-and-resources-for-your-first-controlled-burn
Tags: ΔΑΣΙΚΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑ • ΔΑΣΟΣ • ΦΩΤΙΑ